یک کارشناس مرمت و احیای بنای تاریخی گفت: استفاده از ملات سیمان برای مرمت بناهای تاریخی غیر کارشناسی و غیر علمی است چرا که موجب عدم تنفس سازه بنا و در تنیجه تخریب و آسیب جدی به آثار تاریخی خواهد شد. علاوه بر این ملات سیمان از مصالح جدید است و کاربرد آن در مرمت بناهای تاریخی باعث به هم خوردن شکل و شمایل تاریخی اثر می شود.
خبرگزاری میراث فرهنگی – گروه میراث : فرخ نحوی که دارای مدرک کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی است در گفت و گویی با ما با انتقاد از استفاده از ملات سیمان در مرمت بناهای تاریخی توسط برخی از پیمانکاران طرف قرارداد سازمان میراث فرهنگی می گوید: متاسفانه برخی از پیمانکارانی که مرمت بنا ها و آثار تاریخی توسط سازمان میراث فرهنگی به آنها محول می شود برای راحتی و کم هزینه بودن کار خود از ملات سیمان برای مرمت بناهای تاریخی استفاده می کنند.
نحوی می افزاید: این در حالی است که بر اساس اصول اولیه این کار مصالح استفاده شده در کار مرمت بناهای تاریخی باید بیشترین نزدیکی و تجانس را با مواد اصلی استفاده شد در بنا باشد. به عنوان مثال در سازه ها و بناهای به جا مانده از زمان ساسانیان ملات غالب ساختمان ها و بناها ساروج است و باید برای مرمت بناهای تاریخی یا از ملات ساروج و یا نزدیک ترین مصالح به این نوع مواد استفاده کرد.
این کارشناس مرمت بناهای تاریخی در ادامه با اشاره به ویژگی های ساروج می گوید: ” ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کنار خلیج فارس است. آخرین باری که در ایران از ساروج استفاده شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده که از این تاریخ به بعد این ملات به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف شده است و فقط در کتب مصالح به آن اشاره می شود.
نحوی ، کارشناس مرمت بناهای تاریخی همچنین در رابطه با کاربردهای ساروج می افزاید: “ساروج با توجه به خاصیت اصلی آن یعنی نفوذپذیری بسیار اندک به عنوان روکش در سازه‌هایی که در تماس مستقیم با آب بوده‌اند مانند آب‌انبارها ، حوضها ، حمامها و … مورد استفاده قرار گرفته است.
ساروج با توجه به نحوه اجرای آن از سطحی بسیار بسیار صاف و براق برخورداراست که این ظاهر ساروج ، باعث استفاده از آن در امر تزئینات ساختمان می شد. بدنه اصلی ساروج از ترکیب آهک با سیلیس فعال شکل می‌گیرد. در گذشته برای تامین سیلیس از خاکستری که در محل با سوزاندن فضولات حیوانی حاصل می‌شد استفاده می‌کردند. یکی از معایب اصلی ساروج خاصیت کاهش حجم آن است که با توجه به کاربرد ساروج در امر پوشش ، این خاصیت باعث ترک خوردگی در سطح و در نتیجه ایجاد اختلال در نقش اصلی آن یعنی نفوذناپذیر کردن سطح می‌شود. البته برای کاهش اثرات این خاصیت مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی که شامل الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست می‌آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان ، استفاده می‌شده است. “
این کارشناس ارشد مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی با اشاره به هزینه های پایینی که سازمان میراث فرهنگی برای مرمت بناهای تاریخی هزینه می کند می گوید:” ملات سیمان ارزان و در دسترس است و به راحتی می شود آن را تهیه کرد، اما تهیه ملات ساروج مقداری هزینه بر است و تحمل و وقت زیادی می طلبد به همین دلیل پیمانکاران ترجیح می دهند به جان آن از سیمان استفاده کنند، سازمان میراث هم در این باره سخت گیری نمی کند و به این شکل بناهای تاریخی با سیمان مرمت می شوند.
همانگونه که این کارشناس مرمت بناهای تاریخی نیز گفته است استفاده از ملات سیمان در مرمت بناهای تاریخی کاری غیر علمی و منسوخ شده است با این حال اما هنوز در برخی پروژه های مرمتی وابسته به سازمان میراث از سیمان استفاده می شود، به عنوان مثال چهارطاقی خیر آباد که اثری بازمانده از دوران ساسانیان است توسط پیمانکار طرف قرارداد با اداره میراث فرهنگی استان کهگیلویه و بویراحمد از مصالحی مانند سیمان استفاده کرده است که نتیجه آن با مصالح و سازه اصلی این بنای تاریخی هیچ گونه همخوانی ندارد.
البته استفاده از سیمان تنها آسیبی نیست که در این پروژه مرمت بنای تاریخی به چهارطاقی خیرآباد وارد شده است، چرا که سنگ چینی های انجام شده در پایه های بنا نیز به شکلی نامتقارن و ناموزن کار گذاشته شده است به شکلی که هر کدام از پایه های بنا با دیگری متفاوت است. این در حالی است که معماران ساسانی برای ساخت بناهای تاریخی چهارطاقی از منظم ترین و دقیق ترین شیوه های معماری بهره می جستند.
چهارطاقی خیرآباد در تاریخ 2 اسفند 1327با شماره ثبت 371به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
